‘Elke dag samen een beetje beter’ is een belangrijk aspect van de cultuur op leerKRACHT-scholen. Beeldbegeleiding past daar heel goed bij. Twee beeldbegeleiders, die werken met de leerKRACHT-methodiek, vertellen erover.
Dit artikel is ook te lezen op de website van Stichting leerKRACHT.
De meest effectieve manier om als leraar beter te worden, is naar je eigen vaardigheden kijken en deze in kleine stapjes verbeteren. Daar kun je een extra paar ogen goed voor gebruiken, die jou helpen om te zien wat je doet en wat daarvan het effect is. Dat kan heel goed via beeldbegeleiding, aan de hand van video-opnames, en ook via een lesbezoek door een collega, zoals bijvoorbeeld gebeurt in de leerKRACHT-methodiek. Wat maakt beeldbegeleiding nu zo krachtig en hoe vullen beeldbegeleiding en de leerKRACHT-methodiek elkaar aan? En wat is ervoor nodig om zowel beeldbegeleiding als het lesbezoek op een prettige, veilige manier te laten plaatsvinden? We vroegen het aan Laura en Marlou, beide beeldbegeleiders op hun eigen school en ook werkend met de leerKRACHT-methodiek.
Wat is beeldbegeleiding?
Bij beeldbegeleiding maakt een beeldbegeleider video-opnames van (een gedeelte van) een les, aan de hand van de leervraag van een leraar. De beeldbegeleider analyseert de beelden en bespreekt deze met de leraar. Marlou Jans, bouwcoördinator, intern begeleider en beeldbegeleider op OBS ’t Startblok in Cuijk licht het toe: ‘Het doel is om de vaardigheden van een leraar te vergroten, op een opbouwende manier. Van te voren ga ik met de leraar het gesprek aan om samen te bepalen wat de leervraag is en wat en wanneer ik kom filmen. Bij de analyse van de videobeelden kies ik een paar fragmenten uit die verband houden met de leervraag, zowel de successen als momenten die misschien lastiger waren. Deze bekijk ik samen met de leraar en bespreken we. Ik ben daarin nadrukkelijk de coach, ik stel dus vooral open vragen waardoor de leraar zelf inzicht krijgt in zijn of haar handelen. Het gaat absoluut niet om het vellen van een oordeel of sturen richting een verbetering. Het gaat om het verder bouwen op vaardigheden die de leraar al heeft. Na de bespreking schrijft de collega zelf een korte reflectie als vertrekpunt voor de volgende opname. Meestal film ik de leraar drie keer in het kader van een en dezelfde leervraag.’
Kan iedereen beeldbegeleiden?
In Nederland zijn er verschillende opleidingen en cursussen die opleiden tot beeldbegeleider. ‘Binnen onze stichting is ervoor gekozen om op elke school twee beeldbegeleiders op te leiden’, vertelt Laura Schaap, naast beeldbegeleider (in opleiding) ook leraar groep 8 op de Tjotter in Lelystad. ‘Dat is fijn, je gaat daardoor met elkaar dezelfde taal spreken en je kunt ervaringen uitwisselen.’ Zo’n opleiding duurt één tot twee jaar en is bedoeld om je handvatten te geven voor het analyseren van videobeelden en het voeren van een coachgesprek. Door veel te oefenen, ontwikkel je een goede kijk- en luisterhouding.
Marlou vertelt dat ze deel uitmaakt van een groep van beeldbegeleiders, om zelf ook te blijven leren. ‘We filmen onze gesprekken met de leraren en analyseren de beelden. Op deze manier begeleiden we onszelf dus ook met beeld en worden we er steeds beter in.’ Kortom, beeldbegeleiden is een vaardigheid die je moet leren om het echt veilig, effectief en plezierig te laten zijn.
Beeldbegeleiding en de leerKRACHT-methodiek
In de LeerKRACHT-methodiek worden vier instrumenten gebruikt: de bordsessie, gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en de stem van de leerling. De eerste drie hebben een relatie met beeldbegeleiding. Zowel Marlou als Laura geven aan dat de doelen op de verbeterbord samen kunnen hangen met de leerdoelen van de individuele leraar. Dus stel dat je als team een verbeterdoel hebt op het gebied van begrijpend lezen, dan kun je daar in je eigen klas ook mee aan de slag aan de hand van beeldbegeleiding. Door bijvoorbeeld te filmen hoe een leraar ‘modeling’ inzet om leesstrategieën aan te leren. ‘Ik heb ook wel eens een stukje video van een leraar gebruikt om aan het hele team te laten zien. Ter inspiratie voor de rest van het team. Dat is niet het uitgangspunt van beeldbeeldbegeleiding, dat is namelijk echt tussen de beeldbegeleider en leraar, dus dat doe je alleen in goed overleg’, zo zegt Malou.
Lerende cultuur
Sowieso is een lerende cultuur en de bijbehorende veiligheid een belangrijke voorwaarde bij zowel de leerKRACHT-methodiek als beeldbegeleiding. Marlou vertelt dat een nieuwe collega al bij de sollicitatiegesprekken hoort dat de school aan beeldbegeleiding doet en waarom ze dat belangrijk vinden. Het hoort bij hun manier van werken. ‘De meeste collega’s vinden het een fijne, positieve manier van begeleiding. Soms is er even wat schroom om naar jezelf op video te kijken. Dat is logisch, maar als je er met elkaar over in gesprek gaat, zijn de meeste hobbels al snel genomen.’
Laura: ‘Beeldbegeleiding is bij ons een extra middel om je als leraar te blijven ontwikkelen, naast de andere leerKRACHT-instrumenten. Het is dus geen vervanging van het lesbezoek, want bij lesbezoek gaat het om het leren van en met elkaar en bij beeldbegeleiding gaat het om inzicht krijgen in je eigen ontwikkeling, door naar jezelf te kijken.’
Het grote voordeel van beeldbegeleiding is volgens Marlou wel dat je een fragment een aantal keer kunt herhalen. Dit helpt de leraar om goed inzicht te krijgen in het effect van zijn of haar handelen.
Marlou vertelt daarnaast dat ze elke leraar zo’n één keer in de drie jaar begeleidt met beeldbegeleiding. Zij heeft namelijk een groot team en zij is de enige beeldbegeleider. Het gewone lesbezoek van collega’s onderling is dus zeker niet weg te denken om het continu verbeteren op gang te houden. De lering die we kunnen trekken uit het verhaal van Laura en Milou is dat zowel beeldbegeleiding als een ‘gewoon’ lesbezoek staat en valt met een zorgvuldige uitvoering: leervraag helder hebben, observeren aan de hand van een kijkwijzer zodat je gericht kijkt en je als observant bij de nabespreking als coach opstellen.
Maak het onderdeel van je professionaliseringsaanpak
Beeldbegeleiden past dus erg goed bij een cultuur van ‘Elke dag samen een beetje beter’. Zowel Marlou als Laura vinden het belangrijk dat als je hier als school in investeert, je het een vast onderdeel laat zijn van je professionaliseringsaanpak. Zowel leraren als leerlingen wennen er snel aan, zolang je aan alle partijen duidelijk maakt wat de bedoeling is en wat je wel en niet met de beelden doet. Kortom, het is een efficiënte én effectieve manier van werken aan je leraarvaardigheden: een beeld zegt nu eenmaal meer dan duizend woorden.